1. Kubek Pitagorasa

Kubek zaprojektował samodzielnie słynny matematyk Pitagoras (570-495 p.n.e). Kiedy ktoś naleje sobie do niego nieco więcej napoju (oryginalnie było to wino) niż należy, co jest oznaczone za pomocą kreski wewnątrz kubka, to wówczas napój zaczyna wylewać się przez dziurkę w dnie kubka.

Działanie kubka można wytłumaczyć prostą zasadą naczyń połączonych - płyn wylewa się po przekroczeniu pewnego poziomu wewnątrz specjalnej zamkniętej z góry rurki w kubku.

Jednak kubek Pitagorasa miał także filozoficznie pouczać starożytnych Greków, że we wszystkim należy zachować umiar. Kto przekroczy pewne granice może być ukarany - nie orzeźwi się smacznym płynem a do tego zabrudzi ręce i ubranie.

Kubek prezentujemy podczas zwiedzania naszej wystawy.

Jego działanie opisane jest tutaj.

2. Miraż dolny (fatamorgana), czyli zakrzywienie promienia światła w ośrodku o zmiennej gęstości.

Podgrzana od dołu płytka ze szkła akrylowego (potocznie nazywanym pleksi) jest ośrodkiem optycznie niejednorodnym, w którym współczynnik załamania zmienia się. W naszym doświadczeniu promień światła w podgrzanej od dołu płytce ulega ciągłemu odchyleniu w kierunku ku górze, dając w efekcie obserwowany kształt biegu promienia w postaci wygiętego ku dołowi łuku.

Dla zjawiska atmosferycznego decydującym czynnikiem warunkującym taki, jak na zdj. bieg promieni i powstania mirażu dolnego, jest dostatecznie silne nagrzanie dużej powierzchni podłoża (np. piasku na pustyni, asfaltowej szosy itp.). Wówczas niższa warstwa powietrza jest silniej nagrzana niż warstwy znajdujące się wyżej. Wskutek tego gęstość najniższej warstwy powietrza i tym samym jej gęstość optyczna jest mniejsza niż warstw górnych. Promienie świetlne są wówczas zakrzywiane w górę, ku chłodniejszemu, a więc gęstszemu powietrzu.

Miraże dolne obserwuje się nie tylko w gorących krajach - takie również widzą czasem pasażerowie jadący samochodem w upalny dzień asfaltową drogą.